EFESLİ HERAKLEİTOS (İÖ 540-460) [İng. Heraclitus of Ephesus]

Milet Okulu [İng. School of Miletus]

Milet (Miletus), bir İyonya şehridir. Aydın'ın Söke ilçesi yakınlarındadır. Milet Okulu, daha geniş bir adlandırmayla İyonya Okulu olarak anılan bir grup filozoftan Milet'li üçüne verilen addır. Bu filozoflar: Thales, Anaksimandros ve Anaksimenes'tir.

ANAKSİMENES (İÖ585-528) [İng. Anaximenes]

Miletli filozof, bilimadamı.

Astronomide Anaksimandros'un gerisinde kalmışsa da, güneşi, ay ile diğer yıldızlardan ayırmış ve güneşin ışık kaynağı olduğunu, diğerlerinin ise ondan aldıkları ışığı yansıttığını söyleyerek önemli bir adım atmıştır. Böylece ay ve güneş tutulmalarını da doğru bir şekilde açıklar.

Doğal olaylara ilişkin açıklamaları, doğal nedensellik çerçevesindedir.

Diğer Miletli iki filozof gibi, o da arkhe'nin, ana-maddenin peşindedir. Anaksimandros'un belirsiz aperion düşüncesini eleştirir. Ona göre her şey havadan kaynaklanır. Havanın seyrelmesi ve yoğunlaşması sonucu diğer maddeler ortaya çıkan. Hatta tanrılar da havadan çıkar ve havaya döner.

ANAKSİMANDROS (İÖ 610-547) [İng. Anaximander]

Miletli bilim adamı, filozof. Thales'in çağdaşı.

Her şeyin tek bir şeyden kaynaklandığı konusunda Thales'le hemfikir. Ama onun ana-maddesi su değil. Hatta bu ana-madde (arkhe), bir madde de değil, en azından belli değil. Anaksimandros'a göre, söz konusu ilk, ana-madde, her şeyin nedeni, belirsiz veya sınırsız (apeiron) olmaldır.

Bütün maddeler sınırsızdan (apeiron) çıkar ve ona geri döner. Sıcak, apeirona döner, oradan bu sefer soğuk çıkar. Bu değiş-tokuş, zorunludur.

Var olmak suçtur. Var olan, başkasının (zıddının) var olmaması pahasına var olur. Bu suçun bedeli, diğerinin var olması, kendisinin ise apeiron'a dönmesidir.

Evrimci bir görüşü vardır. Dünya apeiron'dan çıktı, der. İlk önce sıcak ve soğuk vardı. Sıcak soğuğu sarmalıyordu. Dıştaki ateş içteki soğuğu ısıttıkça, denizler ve karalar ayrıştı. Sonra nemli toprakta hayat başladı. İnsan başlangıçta balığa benziyordu. İnsan hep insan olmuş olamazdı; zira bebeğin büyümesi için uzun süreye ihtiyaç vardır.

THALES (İÖ 625/4-546/5) [İng. Thales]

Miletli bilimadamı, filozof. Yunanlılara göre felsefenin babası, kurucusu, ilk ismi. Geometri, matematik ve astronomi bilgilerinin büyük bir kısmını Mısır'a yaptığı gezilerde elde ettiği düşünülüyor.

Thales'e göre, su her şeyin nedenidir ve her şey tanrılarla doludur.

Thalesle birlikte, doğal olayları tanrısal güdülerle açıklamaya çalışan mitik anlatılar, yerini, doğal nedenleri işaret eden açıklamalara bırakır. Bilimi mümkün kılacak olan, eleştirilebilir, gözlenebilir ve sınanabilir bu 'doğal neden' düşüncesidir.

Thales, suyu her şeyin nedeni olarak görmekle:

1. Her şeyin nedeni olan bir 'tek şey'in bulunduğunu söylemiş olur.

2. Bu tek ve ilk olan, bir 'şey'dir. Thales'e göre, bir madde.

3. Nihai ana-madde etkindir ve kendi içinde değişme ilkesi içerir. Yani her şey tanrılarla doludur.

Thales'in tasavvurunun, her şeyin içinde teşhis edilebilir, Yunan mitolojisinde tasvir edilen tanrılar olduğunu düşünmek zor. Mitolojide tanrıların şahıslar olarak belirlenen eylem nedenleri oldukları kabul edilirse, Thales'in tanrılarının da değişimi ve eylemi mümkün kılan güçler olarak görülmesi makul olacaktır.

Yürümekte iken gök cisimlerini incelemek için yukarıya baktığı fakat önündeki kuyuyu görmeyerek kuyuya düştüğü anlatılır.

Hakkında anlatılan bir başka hikaye de, gözlemleri sonucunda zeytin rekoltesini öngörmesi ve yüksek gelir elde etmesidir.